Voornaamwoorden

Wederkerig voornaamwoord

Gebruikt bij de wederkerige werkwoorden. vb. zich kleeë

Ich – mich

Dich - tich (stich)

Hèè, zij, het – zich

Vèè - oos

Gèè – óch

Zij - zich

Vb. Ich was mich, dich bedènks tich, hèè ammezeert zich,

vèè verdoolen oos, gèè verbrant óch, zij verslóppe zich.

Dit besteet ooch: Ich was mijn been, zij wassen hin haan. (been en haan zijn lijdend voorwerp)

Aanwijzende voornaamwoorden

Deze = dieëze (mannelijk) - dees (vrouwelijk)

Die = dèè (mannelijk) - dei (vrouwelijk)

Dit en dat = Onzijdig

Dieëze+ mannelijk enkelvoud: dieëze poet, dieëzen ieëzel, dieëzen hond, dieëze kieëtel (ketel)

Dees+ vrouwelijk enkelvoud: dees vroo, dees poert, dees kat , dees vinster.

Dit och dat + onzijdig enkelvoud: Dit-dat kènd, dit-dat hous, dit-dat kleed, dit-dat jeske.

Dees+ al wat meervoud is

Nederlands: die

Gènker dialekt: mannelijk dèè, vrouwelijk: dei, onzijdig: dit - dat

Dèè + Mannelijk enkelvoud: dèè stal, dèè vent, dèè villoo, dèèn appel, dèèn iemer, dèèn hoed

Dei + Vrouwelijk enkelvoud: dei kou, dei kat, dei poert, dei kist, dei bloem

Dit och Dat + Onzijdig: dit hous, dit sjóp, dat kleed, dat hiedsje.

Dei+ al wat meervoud is. Dei katte, dei hon, dei appele, dei kènner, dèi bloeme

Vragende voornaamwoorden

wie = wèème (wèè)

wat = wat

welk-welke = wèllich-wèlliche

Wèè och wèème: Wèè och wèèmen deet zoeiet?

Wèlliche + mannelijk enkelvoud: Wèllichen hond blaft doo zoe ? Wèlliche stoel ès kepot ?

Wèllich + vrouwelijk enkelvoud en onzijdig enkelvoud: Wèllich kat zoet oan de melk ?

Wèllich road kroakde?

Wèlliche + al wat meervoud is. Wèlliche minse doehn mèt ?

Betrekkelijke voornaamwoorden

Gebruikt als inleiding van een bijzin. Heeft betrekking met hetgeen al vernoemd is in een vorig zinsdeel.

Vb. De pestoer, dèè te loat koem - Dèè = Betrekkelijk voornaamwoord

Dat kan nie, wat hèè diehg ès echde biesterij. - Wat = Betrekkelijk voornaamwoord

Onbepaalde voornaamwoorden

Men of mer, er (plaats), iet, iemes, ‘ne zieëkere, niemes, niks, sommige, èntige

Meestal gebruikt met een overdrachtelijk werkwoord in de 3° persoon enkelvoud

Wil je nog meer weten over die voornaamwoorden? Raadpleeg dan:”Genker lezen en schrijven” blz.65 tot 83. ( Niet meer voorradig; ter inzage in de stedelijke bibliotheek van Genk)