Het werkwoord: de Hulpwerkwoorden
Ooch hei wier de Genker dialekt spellingsreegels toupasse.
De Hulpwerkwoorden èn ’t Gènker dialekt hèbbe dezelfde funksie as èn ’t Nederlands.
Ve gebreike de Hulpwerkwoorden:
Hebben= hèbbe, zijn = zijn, worden = wèère, kunnen = konne, mogen = mooge, willen = wille, gaan = goeën, komen = koeëme, moeten = moete in alle Onvoltooide – en Voltooide tijde, behalve zouden = zooë (Voorwaardelijke Wijze) en zullen = zille (Toekomende tijd)
De vèrme van de Hulpwerkwoorden.
Hebben = hèbbe
Voltooid deelwoord = gehad
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd
(OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich hèb |
ich haa |
hèb ich |
haa ich |
|
dich hèbs |
dich haas |
hèbs tich |
haaste |
|
hèè hit |
zij haa |
hitter - hit ze - hit het |
haater - haa ze - haa
het |
|
vèè hèbbe |
vèè haaë |
hebbe vèè |
haaë ve |
|
gèè hèbt |
gèè haat |
hebder |
haader |
|
zij hèbbe |
zij haaë |
hebbe ze |
haaë ze |
vb: ich heb de grip gehad, dich haas den deel gehad, zi
j zal grip gehad hèbbe.
Zijn = zijn
Voltooid deelwoord = gewèèst
gebreikt as Hulpwerkwoord + Voltooid deelwoord och as Koppelwerkwoord + naamwoordelijk Gezegde.
vb: Zij ès gevalle, Vèè woere noat.
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd (OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich bèn |
ich woas |
bèn ich |
woas ich |
|
dich bès |
dich woers |
bèste |
woerste - woers tich |
|
hèè, zij, het ès |
hèè woas |
èsser - ès ze - ès het |
woaser |
|
vèè zijn |
vèè woere |
zijn ver |
woere ve |
|
gèè zijt |
gèè woert |
zijder |
woerder |
|
zij zijn |
zij woere |
zijn ze |
woere ze |
vb: Gèè zijt doo gewèèst, Het zal genèèze zijn, De woers nogal loat.
Worden = wèère
Voltooid Deelwoord = gewoere
Hulpwerkwoord + Voltooid Deelwoord och Koppelwerkwoord + Gezegde
Gebruikt in de passieve zin. Het Onderwerp ondergaat de handeling of het gebeuren, uitgevoerd door een uitvoerder = het Handelend Voorwerp. Hier kan geen Lijdend voorwerp in voorkomen. Het Lijdend voorwerp in de actieve zin, wordt Onderwerp in de passieve zin.
Actief: De plisse pakken den dief. Passief: Den dief wiert doer de plisse gepakt.
’t Es woer, het woerd woert krek gesjrieëve.
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd (OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich wèèr |
ich woert |
wèèr ich |
woert ich |
|
dich wiers |
dich woers |
wierste |
woerste |
|
hèè wiert |
hèè woert |
wiert ze - wiert het - wierter |
woerter - woert ze -
woert het |
|
vèè wèère |
vèè woerte |
wèère ve |
woerte ve |
|
gèè wèèrt |
gèè woert |
wèèrder |
woerder |
|
zij wèère |
zij woerte |
wèère ze |
woerte ze |
Kunnen = konne
Voltooid deelwoord = gekonne
persoonsvorm + infinitief.
Ich kan dich helpe. Vèè haaën dat noets gekonne.
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd (OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich kan |
ich kos |
kan ich |
kos ich |
|
dich kons |
dich kos |
konste |
koste |
|
hèè kan |
hèè kos |
kanner - kan ze - kan het |
kosser - kos ze - kos het |
|
vèè konne |
vèè koste |
konne ve |
koste ve |
|
gèè kont |
gèè kost |
konder |
kosder |
|
zij konne |
zij koste |
konne ze |
koste ze |
vb: Ich kos mich nie behelpe.
Mogen = mooge
Voltooid deelwoord = gemooge och gemocht (moag ... iet doehn)
(ich moog dat nie = ik lust dat niet)
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd (OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich moog - moag |
ich moch |
Moog ich |
moch ich |
|
dich moogs |
dich mochs |
moogste |
mochste |
|
hèè moag |
zij mocht |
moogter - moogt ze -
moogt het |
mochter - moch(t) ze -
moch het |
|
vèè mooge |
vèè mochte |
mooge ve |
mochte ve |
|
gèè moogt |
gèè mocht |
moogder |
mochder |
|
zij mooge |
zij mochte |
mooge ze |
mochte ze |
Willen = wille
Voltooid deelwoord = gewild Persoonsvorm + Infinitief
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd (OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich wil |
ich woo |
wil ich |
wol ich |
|
dich wils |
dich wòts |
wilste |
wótste |
|
het wilt |
hèè woo |
wilter - wilt ze - wilt het |
woller - woo ze - wol het |
|
vèè wille |
vèè wooë |
wille ve |
wooë ve |
|
gèè wilt |
gèè wót |
wilder |
wooder |
|
zij wille |
zij wooë |
wille ze |
wooë ze |
Gaan = goeën
Voltooid deelwoord = gegoeën Hulpwerkwoord + Infinitief
vb: Vèè goeën him helpe, Gèè zijt him goeën helpe
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd (OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich gón |
ich gónk |
gón ich |
gónk ich |
|
dich gees |
dich gónks |
geeste |
gónkste |
|
hèè geet |
hèè - zij - het gónk |
geeter - geet ze -
geet het |
gónker - gónk ze -
gónk het |
|
vèè goeën |
vèè gónke |
goeën ve |
gónke ve |
|
gèè gót |
gèè gónkt |
gótder |
gónkder (gónkt gèè) |
|
zij goeën |
zij gónke |
goeën ze |
gónke ze |
Komen = koeëme
Voltooid deelwoord = gekoeëme Hulpwerkwoord + Infinitief
vb: Ve koeëmen óch helpe, Ve zijn te loat gekoeëme.
|
Onvoltooid tegenwoordige tijd (OTT) |
Onvoltooid verleden tijd (OVT) |
OTT - vroogende vèrm |
OVT - vroogende vèrm |
|
ich kóm |
ich koem |
kom ich |
koem ich |
|
dich kèms |
dich koems |
kèmste |
koemste |
|
hèè kèmt |
hèè, zij, het koem |
kèmter - kèmt ze -
kèmt het |
koemer - koem ze -
koem het |
|
vèè koeëme |
vèè koeme |
koeëme ve |
koeme ve |
|
gèè kómt |
gèè koemt |
kómder |
koemder |
|
zij koeëme |
zij koeme |
koeëme ze |
koeme ze |
Zullen = zille
alleen gebreikt èn den Toekomende tijd. Hulpwerkwoord + Infinitief.
vb. Hèè zal dich helpe.
|
Toekomende tijd |
Toekomende tijd - vroogend vèrm |
|
ich zal |
zoo ich |
|
dich zils |
zilste |
|
zij zal |
zaller - zal ze - zal het |
|
vèè zille |
zille ve (ver vèè) |
|
gèè zilt |
zilder (zilt gèè) |
|
zij zille |
zille ze |
Zouden = zooë
alleen gebreikt èn de Voorwaardelijke Wijze (tijdloos).
vb. Ich zoo dich helpen as te ... Hulpwerkwoord + infinitief.
|
Voorwaardelijke wijze |
Voorwaardelijke wijze - vroogende vèrm |
|
ich zoo |
zoo ich |
|
dich zoos |
zooste |
|
hèè zoo |
zooër - zooter - zoo'r - zoo ze - zoo het |
|
vèè zooë |
zooë ve (vèè) |
|
gèè zoot |
zooder (zoot ge gèè) |
|
zij zooë |
zooë ze |
|
