Startpagina
Woordenlijst
Spelling
Taaltechnieken
Kijk en luister
Gènker Liere Lèèze
Veldeke online
Out: Vèè kalle Gènker
Historiek
Gènker Kepellekes
Wei ver het zoeal 'ns zègge
Links & bronnen
Veelgestelde vragen
Contact Sitemap Dankwoord

Het Werkwoord - Wèrkwoerd

 

Im kènnis te moake mèt oos Gènker wèrkweerd, zille vee nie alle technieken oanhoale. Wat volgt ès genóg im te wieëte wei ve ze doageleks gebreike.

 

Het werkwoord duidt ons aan wie, wat, wanneer doet. Het woord dat het gebeuren in een zin benoemt.

 

We kennen zowel in het Nederlands als in het Gènker vijf soorten werkwoorden.

  • Overgankelijke of overdrachtelijke werkwoorden.
    (De persoonvorm vormt met het onderwerp de zinskern) In die zin kan een lijdend voorwerp of meewerkend voorwerp voorkomen.
  • Wederkerige werkwoorden, onderwerp en lijdend voorwerp zijn dezelfde: zich + infinitief
  • Hulpwerkwoorden. Meestal gebruikt in de voltooide tijden. vb hebben, worden, kunnen, enz.)
  • Onpersoonlijke werkwoorden. Enkel gebruikt met “het”: het rèègent, het vriehst, het sneit
  • Koppelwerkwoorden. Koppelt een gezegde. (dat geen werkwoord is) aan een onderwerp.

Werkwoorden kunnen van vorm veranderen volgens:

  • Persoon = de persoonsvorm; enkelvoud, meervoud. (ik…, zij…, wij…)
  • Tijd: Onvoltooide Tijden, voltooid tegenwoordige tijd (met hulpwerkwoord en voltooid deelwoord)
  • Wijze:  - Aantonende  
               - Gebiedende: enkel in de 2° persoon enkelvoud of meervoud
               - Voorwaardelijke: met hulpwerkwoord zouden
               - Aanvoegende: in een wens of aansporing (stam + e) vb. Hij ruste in vrede.

Persoonsvormen:
De werkwoordsvormen in alle vervoegingen, tegenwoordige tijd, verleden tijd, toekomende tijd enz. mèt
ich, dich, hèè, zij, het, er, iemes, niemes, iet, vèè, gèè, zij, enz.


Den onvoltooid tegenwoordige tijd

Ve volge gewoen de technieke van het Nederlands, maer, ve passe de spellingsreegels van het Gènker dialekt tou. (klanken - klinkers)

De stam vènder mèt: ich èn de onvoltooid tegenwoordige tijd. Ich …
De infinitief of de noemvorm vènder mèt: Ich kan ….

Onvoltooid tegenwoordige tijd:

Koeëme: Ich kóm, dich kèms, hèè kèmt, vèè koeëme, gee kómt, zij koeëme.
Drènke: Ich drenk, dich drinks, zij drinkt, vèè drènke, gèè drènkt, zij drènke.
Zaeë: Ich zae, dich zaes, hèè zaet, het zaet, vèè zaeë, gèè zaet, zij zaeë.

 

Den onvoltooid verleden tijd

 

Ooch hei de spellingsreegels toupasse (klinkers-klanke)

De Zwakke werkwoorden stoeën staerk op hin pie, ze veraaneren hinne stamklank nie.

 

De Onvoltooid verleden tijd in het Nederlands: stam + achtervoegsel -de, -den, -te, -ten.
Hulpmiddel “ ’t kofschip” voor
stam + te, + ten.

 

Oos Gènker kènt stam + te, + ten NIET. Altoes STAM + DE , + DEN. Dis ooch as de eindlètter vanne stam èn “’t kofschip“ steet.

 

Maer! Én ’t Voltooid Deelwoord, speelt dat “ ’t kofschip”- middel woal wier mèt.

 

 Strikke

 ich strik

 ich strikde

 ich hèb gestrikt

 Snóffe

 ich snóf

 ich snófde

 ich hèb gesnóft

 Lappe

 ich lap

 hèè lapde

 zij hit gelapt

 Woene

 ich woen

 ich woende

 ich hèb gewoend

 Koeëke

 ich koeëk

 ich koeëkde

 ich hèb gekoeëkt

 Daase

 ich daas

 ich daasde

 ich hèb gedaast

 Dreeme

 ich dreem

 ich dreemde

 ich hèb gedreemd

 Liene

 ich lien

 ich liende

 ich hèb geliend

 

Wei zoo het zijn mèt vèsse, vitse, kappe, stoefe, gebiere, hiere, ...

 

Geziehn? Gènker dialekt, krek wei èn ’t Nederlands: -v wiert -f en -z wiert -s én de stam maer èn ’t voltooid deelwoord toch eind –d. (De echde stam ès  - v en –z.).

vb. lèève: ich lèèf - ich lèèfde - ich heb gelèèfd.

      rooze: ich roos - gèè roosde - gèè hèbt geroosd.

 

En nou? 

Wèrke: ich wèrk - ich wèrkde - gewèrkt --- ‘ne gewèrkden doag, zes gewèrkde doag

Slachte: ich slacht - ich slachtde - geslacht --- de geslachde hoane (mv), de geslachden hoan

 

E leeske mèt zwakke wèrkweerd im te gewènne. Kiehk ooch èn “Spelling van het Genker” blz. 25 tot 28.

 

 Nederlands infinitief

 Gènker dialekt infinitief

 Gènker dialekt stam

 Onvoltooid verleden tijd enk. 

 Voltooid deelwoord

 bloeden

 bloeie

 ich bloei

 bloeide

 gebloeid

 bloeien

 bleeë

 ich blee

 bleede

 gebleed

 draaien

 draeë

 ich drae

 draede

 gedraed

 fluiten

 fleete

 ich fleet

 fleetde

 gefleet

 gebruiken

 gebreike

 ich gebreik

 gebreikde

 gebreikt

 gooien

 goeie

 ich goei

 goeide

 gegoeid

 geven

 lange

 ich lang

 langde

 gelangd

 janken

 janke

 ich jank

 jankde

 gejankt

 maken

 moake

 ich moak

 moakde

 gemoakt

 niezen

 nieste

 ich nies

 niesde

 geniest

 noemen

 nieme

 ich niem

 niemde

 geniemd

 strelen

 striele

 ich striel

 strielde

 gestrield

 raden

 rooie

 ich rooi

 rooide

 gerooid

 wegen

 wooge

 ich woog

 woogde

 gewoogd

 trouwen

 trooë

 ich troo

 tródde

 getród

 wandelen

 waanele

 ich waanel

 waanelde

 gewaaneld

 maaien

 maeë

 ich mae

 maede

 gemaed