Histoerie: e bitsje koeëmen en goeën.

És ’t nie jómmer, dat ve heie hoost niks nemie wieëten ieëver kepellekes dei ten iewigen doag óm een och aaner rieë verdwieëne zijn?

Veel kepellekes van vier 1800 ( leem + riet och stroei) zijn nooderhand trèggezatte. Rond 1900 woerte ze vervangen doer gemetsde gebooë.

Verdwieëne? Ve zille ze alleen mer opnieme.

1 - St.-Rochus-kepel èn Geliere, vervangen doer e mónnementsje ter iere van de Goede Herder’.

2 - De St.-Barbarakapel èn de Groetestrót. Woert doo vier de koolpèttentijd iemes aaners geierd?

3 - De St.-Lucia-kepel èn ’t dèrp èn Gènk. De bèrgemeester (1858) stèlde oan de kantenier vier e stèk wèèg oan te lègge van “Oan de Luciekepel oan de Wèèg noo Hasselt tot oan de Wèntersloagbieëk

4 - De St.-Annakepel, ooch èn ’t dèrp. Ze bestont al èn 1846; ze steet oangedeid èn “Den Atlas van de Buurtweegen. Het beeldsje St-Anna-ten -Drieën zoo nog bestoeën.

5 - Èn de handsjrifte (1911) van pestoer Willems, stoeën kepelle, dei doen al verdwieëne woere nl. -O.L.Vr.- kepel èn Slèddere, mèt ‘nen ‘aflaat’ van 40 doag, tougekènd doer Mgr. de Montpellier, bissjop van Leik.

Terbókt: kepel, ter iere van O.L.Vr.

Van de 29 kepellekes dei ver besjrieëven hebbe zijn ter sins 1977 ‘drei’ verdwieëne.

Het Vanhèngel-kepelleke èn de Hornzee.

Het O.L.Vr-kepeleke èn de Mieënbrókstrót èn Langere.

Het Lourdeskepelleken èn de Hooveniersloan èn Wèntersloag.

Dei deevoosiebeeldsjes krieëge kómpenei van aaner goed gekante hèllige, dei dan oanroepe woerte vier van hinne bijstand te konne geniete.

Asver dit nou bekiehke, (Ve hèbbe niks outgevonne), moete ve dan nie bedècht zijn en goed oplètte, dat ve nie nog mier lótte verloere goeën?

Dènk mer ‘ns oan oos beroemde pètte, ze zijn ooch weg…. Mèt dei poar dènger dei oos nog reste, zille ve de bezieling, de lèèveswijze van oos koolpèttersvolk nemie konne priehve, belèève, zwijg stil van het doer te gèèven oan oos nookoeëmelinge.

E bitsje nookal. (achter-noo-kal)

Nou zijn ter èntige dei èn het histoeris zicht nie veel oppe noeëtebalk hèbbe. Het zijn dei kepellekes dei gebód zijn im een och aaner rieë, och dat de minsen èn dei nouw wijke ooch e kepelleke wooë. Maer, de bewoeners èn dei setees, de inwijkelinge, haaë geen bènning met oos volkse gebreike van persessies en meemoond. ’t Gevolg konder rooie.

Dat op ’n poar noo, hoost alle kepelle bestoeën ter iere van O.L.Vr.

Dat de deevoosiebeeldsjes kompenij krieëge van aaner goed gekante hèllige, dei dan oanroepe woerten óm van hinne bijstand te konne geniete.

Wat meestal nie vertèld wiert ès dit.

Dat noo dat oer bèèë, oere van ichtere, koarte, spieële…, en dènk mer wijer, ooch ’n mootievoasie woas óm doo oan mèt te doehn. Ins onner de klak doer noo de vrooliekes loere, zal ter ooch woal bij gewèèst zijn… Zoe haa alleman doen woal ’n rieë im oan dei kepellekes goeën te bèèë

Nou ve ‘ne wèèg getrokken hèbbe doer dei 350 blz. tekst en teekeninge (èn Heidebloemke) vroog ich mich oaf och ve dat woal oan de groete klok zooën hange….

Weiveel ès aaners al nie vernield en gestoeëlen out oos ‘bèèplèètskes’, dei mier beteekenden as e brèkske leem, stroei, steen, brikke, panne, hoot, ijzer enz. Boe vèè, oos aars, en vieraars troest, hoeëp, ooch blijdsjap, vree en zinvol soamelèève gezocht en gevonnen hèbbe.

Zèg maer, dat doen veel minse hin bènneste leed bèèëntaere kwijt koste, knielentaeren och stoonen-taere, vier het beeldsje, dat hin hiel kort bij ‘Hier ‘och ‘Him’ brocht en doo kalde ze dan ‘ns tieëge.

--------------------------------------

Tot hei e koppel bedènkinge, dei opkoeëme noo ’t lèèzen en èn ’t Gènker imzètte van dei weetensjappeleke stiedie van Annemie Hansen èn 1978. ’n Hiel bitsjen èngekort mer toch lank genóg im te wieëte wei ’t ter outzoehg en wei ’t ter oan tougònk.

Wei het nou èn ’t Gènker bewèrkt ès, ès ’t nie perfekt; en da’s mer goed ooch.

Oafgewèrkt èn deesember 2010

Vier Veldeke Gènk, Theo Achten